Blokje Gouds : Tol

Water, onze vriend en vijand.
Wat zou Nederland zijn zonder water? De levensader van ons landje. Goed voor het vervoer, goed voor het bier brouwen en wat te denken aan goed voor generaties goeie schaatsers?

Gouda, gelegen tussen de Hollandse IJssel en de Gouwe, het water bracht ons veel rijkdom.
Een jaar of twee geleden zat ik tijdens de Havendagen op een bootje en hoorde een gids vertellen over hoe we eigenlijk wenkbrauw optrekkend rijk werden.

Een van de charmantste pandjes in Gouda speelde daar toch ook wel een hoofdrol in.

Einde 14e eeuw stond er al een Tollenhuuse.
Waarom werd Gouda rijk van de scheepvaart? Gouda was toen DE verbinding tussen de steden in het noorden en het zuiden.
Men kon niet anders dan via Gouda te varen en dat leverde een flink bedrag aan tolgelden op.
Hoe zuur was het toen men snellere verbindingen vond.

Tolgeld was leuk, maar de schippers die aan wal gingen hadden ook wel wat te besteden.
Maar ja, die Spanjaarden kwam langs om te dollen, hebben ook nog ons kasteel gesloopt, en oorlog vraagt om maatregelen.
Willem van Oranje vond het hoog tijd dat er een sluis werd gebouwd, dan konden de oorlogsschepen wat sneller doorvaren.

Dat was de geboorte van de Mallegatsluis.

Ook toen deed men al stevig aan politiek. Gouda was niet blij met het besluit van Willem, maar kreeg het voor elkaar om toch niet alle inkomsten te verliezen.
Oorlogschepen, vooruit dan maar, er kwam echter wel een regeling dat koopvaarders verplicht 36 uur voor de stad bleven wachten met betaling van "armengeld".

In 1615 is het Tolhuis, wat al wat groter was geworden verbouwd zodat men er ook deftige mensen kon ontvangen.
Vriendjespolitiek is van alle tijden, de regentenfamilies van Gouda kregen ook de functie van tollenaar.
Hugo de Grote at er soms, de regent Bartolomeus de Moor van Immerzeel kreeg Betje Wolff geregeld over de vloer.

Waren we eindelijk van die Spanjaarden af, duurde het een kleine eeuw, kregen we de Fransen ongenood te gast.  In 1795 werd de tol afgeschaft, het tolhuis werd bezit van het rijk die het overdeed aan Gouda in 1832.
De stad verkocht het een paar jaar later aan een particulier.

In 1938 wilde men het tolhuis slopen, gelukkig vonden de Gouwenaars dat geen goed plan en het bleef staan.
Toch dreigde het in 1953 nog fout af te lopen. Het water stond hier ook erg hoog, zo hoog dat het het tolhuis in dreigde te te stromen.

Na die hachelijke dagen volgde er een reconstructie van de Veerstal, de haven werd afgesloten.
Vergane glorie? Nee, het tolhuis is in 1989 gerestaureerd.
De haven? Dat is nu een museum geworden.

De sluis doet nog dienst, net als andere sluisjes in Gouda.

Blokje Gouds: Leo Vroman

Afgelopen zaterdag overleed hij op 98-jarige leeftijd, ver weg van zijn vroegere thuisland.
Leo Vroman, een veelzijdig kunstenaar, tevens wetenschapper.
En wat de meeste mensen niet weten, ere-burger van Gouda.

In zijn jonge jaren woonde hij aan de Krugerlaan en aan de gevel van het huis prijkt nog een plaquette.

Hij doorliep de Rijks-HBS die tegenwoordig Goudse Scholengemeenschap Leo Vroman heet.
Na het behalen van zijn diploma vertrok hij in 1932 naar Utrecht om biologie te studeren.
Tijdens zijn studietijd leerde hij andere schrijvers en een tekenaar kennen en maakte met één van hen strips.
Alles leek goed te gaan, tot 10 mei 1940.
Vroman, van Joodse afkomst, moet hebben geweten dat het ellende voor hem zou worden, hij vluchtte al na 4 dagen oorlog.

De eerste stop was Engeland, de volgende stop Batavia. Daar voltooide hij zijn studie.
Helaas volgde er nog diverse gedwongen verhuizingen. Hij had dan hier kunnen vluchten, maar niet lang erna kwam daar ook een vijand binnenvallen.
Vroman verbleef in diverse kampen , eerst in Nederlands-Indië, vervolgens in Singapore.

De Japannners stuurde hem als dwangarbeider naar Osaka. Een longontsteking en een medegevangene redde hem het leven, hij moest naar een ziekenhuis, terwijl hij daar lag werd de barak waar hij anders was geweest geraakt door een brandbom. Daarna moest hij naar weer een kamp.

Na de oorlog zat hij in Manilla. Toen kwam er post uit Nederland, of hij toch maar soldaat wilde worden in Nederlands-Indië. Dat wilde hij dus niet.
Ik vermoed dat die weigering de deur naar zijn vaderland sloot.
Hij vertrok op aanraden van een oom naar de VS, begon zijn onderzoek naar bloedstolling en trouwde met zijn verloofde die hij al jaren niet meer had gezien.

In 1951 werd hij Amerikaans staatsburger, maar vergeten werd hij gelukkig niet.
In 1964 ontving hij de P.C. Hooft-prijs en in 1989 een eredoctoraat.

Voormalige HBS nu GSG Leo Vroman.

Land of the free, home of the...

Soms valt het niet mee netjes te blijven. Dan maar beleefd beginnen?
Gefeliciteerd Arizona! Jullie verkeren in goed gezelschap, gezellig op een lijstje met Rusland, Malawi en Oeganda. Well done!

Minister Timmermans, gaat u hier ook wat van zeggen?
Voor wie het niet heeft meegekregen, Arizona stemt in met het feit dat je als bedrijf homoseksuelen als klant mag weigeren.
Onder het mom van godsdienstvrijheid. Geniaal bedacht toch?

Nee, ik heb helemaal geen zin om daar beleefd over te zijn, het is ronduit idioot.
Weigerambtenaren is één ding, maar krijgen we nu ook weigerwinkeliers?

Arizona, overigens een prachtige staat, is voor een deel een grote zandbak.
Stel, je staat er met autopech, zou de pechdienst kunnen weigeren je te helpen?
Of je loopt in de bloedhitte met een jerrycan om benzine en water te halen, de gieren cirkelen boven je hoofd, uitgeput strompel je het benzinestation binnen, en ze weigeren je benzine en water te verkopen?

En wat nu als je dan uitgedroogd dood neerstort, is het dan doodslag? Tja, wettelijk mogen ze weigeren.
Natuurlijk is dit sterk overdreven, maar de complete idiotie.

Het lijkt me dat hier de godsdienstvrijheid stevig botst met naastenliefde.

Moeilijk woord

Laaggeletterdheid, ja, dat is een moeilijk woord!
Ik hoorde vandaag iets voorbij komen over het feit dat 1 op de 9 mensen in Nederland laaggeletterd is.
Daar ben ik best van geschrokken.

Al zoekende op internet zie ik cijfers staan van 1,5 miljoen volwassenen die slecht kunnen lezen en schrijven, daarnaast nog ruim een kwart miljoen analfabeten.
En nee, het zijn niet typisch de buitenlanders.

De overheid vind het vreselijk, want de laaggeletterden kosten zoveel geld.
Ik vind het vreselijk omdat die mensen dan toch veel moeten missen.
Als je slecht kunt lezen is het bijhouden van ondertitels een ramp.
Het invullen van bepaalde formulieren een groot probleem, maar bovenal, nooit eens voor je plezier een boek pakken.

Waarom kost het de overheid zoveel geld? Ik roep even wat percentages die ik surfend tegenkwam, het uitbannen van laaggeletterdheid zou de schatkist ruim 500 miljoen kunnen opleveren?
Ik vind het nogal veel. De cijfers vliegen over het scherm, 18% van de werkelozen, 25% van de WAO-ers, 23% van de mensen tussen de 56 en 65, en 32% van de mensen met de laagste inkomens.

Ik kan daar wel een eigen rekenvoorbeeld op los laten. Dat ongeveer 90% van de WAO-ers werkeloos zijn en van hen minstens 70% de laagste inkomens hebben. Noem het desnoods een fusiecategorie.
Maar het blijft een pijnlijk aantal.

Als de laaggeletterden onderaan de ladder blijven gaan zij geen woonomgeving vol boeken worden.
Zo krijgen hun kinderen ook niet dat extra zetje mee. Laat ze Annie MG lezen, echte taal in plaats van ff w8en.

Boeken zijn cultuur. Boeken zijn soms juwelen.
Juwelen waar iedereen van zou moeten kunnen genieten.

Blokje Gouds : Dwaelspoor

Een deels zonnige maandagmiddag, prima weertje om weer eens door mijn stad te gaan dwalen.
Ik had een bestemming in gedachten, echter werd die verdrongen door andere gedachten.
Pas na een klein half uurtje lopen stond ik op een punt van "hè, dit klopt niet".
Dat is niet erg, ik loop alleen en ik heb de tijd.

Het werd geheel geen teleurstelling, ik liep door een straat waar ik jaren niet geweest ben, althans, dat dacht ik.
Halverwege zie ik een brug die ik bijzonder vind, maar die ik 2 jaar geleden ook tegen kwam.
Dat was op een zaterdag, hollend achter een gids aan, steegje in, steegje uit. Na het derde steegje was ik mijn al matige richtingsgevoel kwijt.
Aha, dus die brug ligt aan de Turfmarkt. Vroeger kwam ik er vaak, op zondagen, naar de Turfmarktkerk.
Dat is inmiddels al heel lang geleden.

Ik kijk naar gevels, geniet van het zonnetje, straatje in, straatje uit en mijn oog valt op een "gevelsteen".
Onder de "steen" staat in sierlijke letters 'T Swarte Paert.

Het ontbreken van het monumentenbordje verbaasde me eigenlijk, mooi pand, deftige naam.
Thuis maar eens gaan zoeken. Op een huizensite komt het wel voor, maar op de site van Rijksmonumenten niet.
Wel een huis met die naam, alleen is dat een geheel andere straat en een geheel ander bouwjaar.

Een site over een gevelstenenwandeling bracht uitkomst. Die knol wordt er wel genoemd maar het is niets historisch.
Fraai, werd ik even door een swaert paert op een dwaelspoor gebracht.

Blokje Gouds : Het Goudse groen

Gouda, een halve eeuw geleden woonden er rond de 45.000 mensen. Tegenwoordig zijn dat er ruim 71.000
Waar vroeger Gouda ophield zijn wijken uit de grond gestampt.

De eerste nieuwbouwwijk , in de jaren 70 van de vorige eeuw kwam ten zuiden van de A12.
Bloemendaal heet de wijk. Men was er niet scheutig met groen, maar stond na de bouw wel stevig in het rood.
Natuurlijk kwamen er kantoren zo rond de rijksweg, waar toen ook nog een afvaldepot was.
Dat afval is verdwenen, of eigenlijk verstopt. Dat werd een park. Het Groenhovenpark.
Tegenwoordig de plek met veel sportaccommodaties.

Het Groenhovenpark is wel aardig, maar niet zo dichtbij dat je even vanuit je flat daar gaat wandelen. Er was inmiddels nog een parkje bijgekomen, Park Atlantis. Maar het meeste groen in dat deel van Gouda is er eigenlijk dankzij die rijksweg. De geluidswal, en het Noorderhout.
Mooie wandelplekjes waar we ringslangen, groene spechten en ijsvogels kunnen vinden.
Een nieuwe wijk, een nieuw park?

Een latere nieuwbouwwijk, het geld voor het vele groen was wel op. De wijk Goverwelle grenst aan Haastrecht en aan de rand kon de gemeente grond aankopen, oude schrale graslandjes.
Het Steinse Groen ligt in de Steinse polder. Ook een mooi gebied waar je bruine kiekendieven ziet jagen en vorig jaar voor het eerst een nestje vossen werd gevonden.

Goudse Hout

Voor de mensen uit Noord en een deel Achterwillens is er ook een gebied. Als ik op een kaart kijk lijkt me dat vooral handig voor de afwatering.
Het Goudse Hout is dus echt wat "einde"plassengebied. Ik heb het eigenlijk pas vorig jaar eens goed ontdekt.
Het is geen park, meer een rommeltje met wel goed aangelegde fietspaden en onverharde wandelpaden.
Er staat een leuke variatie aan paddenstoelen, er scharrelen fazanten rond, soms tref je bij een plas een grote zilverreiger en in de winter heel veel smienten en kuifeenden.

Ik vind het er heerlijk wandelen, in de zomer is het goed toeven op een bankje in de Heemtuin, genieten van de vlinders en de koekoek. Maar nu de Heemtuin kaal is tuur ik liever over het water.
Of bewonder de vele doorkijkjes.

Goudse hout

Junkie

Nou,nou, het viel heus niet mee, om aan een e-sigaret te komen.
Sta ik bij Primera, ja die verkopen ze wel. Welk merk ik wil? Want tjee, er zijn er veel!
Een paar standaard pakketjes bekeken, ook de wegwerp e-sigaret. Na een tijdje maar voor een bepaald pakketje gekozen, maar alles zonder vloeistof en die heb je nodig.

Het was al moeilijk om een pakketje te kiezen, toen moest ik nog de vloeistof. Ik vroeg om een standaard soort.
Wilt u Turks, Amerikaans, menthol of met een smaakje. Doe maar Amerikaans.
Maar dan ben je er nog niet, dan hebben ze die nog in merken van sigaretten. Ik koos mijn vaste merk, maar volgens de verkoper kan dat met dampen heel anders smaken.
Keuze gemaakt, maar dan ben je er nog niet. Hoe het geval te gebruiken?

Ik kreeg een uitleg hoe ik dan met de vloeistof uit het vloeistofflesje via een bijgeleverd naaldflesje het damp gedeelte moet vullen. Hier werd het al hogere wiskunde.
Voor het eerste gebruik de batterij minstens 4 uur opladen aan de computer of in een stopcontact.
Wachten op groen licht. (En dat zit ik inmiddels 6 uur later nog.)

Ik was al blij dat ik het bijvullen begreep, maar dan ben je er nog niet, je hebt een loep nodig om het maatstreepje af te kunnen lezen. Als dat gaat lukken, dan 20 minuten laten liggen.

Nou ja, na de aankoop weer naar huis gelopen, met een keurig etui waarin de sigaret, de oplader en het naaldflesje zit.
Eenmaal thuis het spul uitgepakt, kijk nog eens naar dat naaldje en voelde me toch even een junk.

Toen maar een echte sigaret opgestoken.

Marius

Tussen al het sportgeweld door is daar dan ineens dierennieuws. Giraffe Marius.
Een boel boze mensen, alom onbegrip.
Waarom moest Marius sterven? Vanwege de genen. Wat? Foute genen? Nee, maar risico op inteelt.

Marius was welkom in Noord-Holland, Marius was welkom in Engeland. Maar een giraffe kan geen politiek asiel aanvragen.
Eigenlijk werd wat men zo prijst in dierentuinen zijn vonnis, een fokprogramma.
We willen tenslotte kosten wat kost dat onze kleinkinderen ook nog kunnen genieten van die prachtige dieren?

Ik kom zelf ook graag in een dierentuin, ook al vanwege de prachtig aangelegde tuinen. En ja, ik vind giraffen prachtige dieren. Maar met fokprogramma's heb ik moeite. Om dieren te fokken, mooi als we ze ooit weer uit kunnen zetten in hun natuurlijke habitat.
Dat gaat niet gebeuren met tijgers en ijsberen en ook niet met giraffen.
Ooit was een dierentuin de enige manier waarop gewone mensen die wonderbaarlijke wezens konden aanschouwen, nu is er de dvd.

Gelukkig wist de dierentuin er nog iets leerzaams van te maken, in stukken snijden en aan de leeuwen en tijgers voeren.
Want laten we eerlijk zijn, om die te voederen moet er altijd wel iets sterven, wellicht iets met minder mooie ogen? Iets met minder knuffelgehalte?

Circus Vladimir

Na maanden gezeur en gezever over slechte werkomstandigheden, vervuiling van bouwafval en, hoe schokkend, de homohaat begint dan morgen eindelijk Circus Vladimir.

Dat er huizen verzakken vanwege de bouw van luxe oorden die ze voor 17 dagen gebruiken, soit, niet zeuren. Dat ze en een paar duizend zwerfhonden afschieten, nou en?
Poten rammen, moet kunnen, toch?

Maar oh, oh, we hebben de waffel vol van mensenrechten, hoe afschuwelijk het allemaal is ..
Om vervolgens morgenavond te kijken naar de opening die wederom een vermogen kosten.
Die Spelen, er staan raketten klaar, een half leger is aanwezig, allemaal in het kader van sport verbroedert.

Waarom weer in zo'n fout land? Of eigenlijk is het land niet fout, maar die Poetin, brrr.
Ik stel voor dat ze bij een volgende trekking de Zomer Spelen aan India toewijzen, ook lekker fout en is er ook nog te zeveren over dat het er misschien te warm is in de zomer.

Ga ik er veel naar kijken? Nee, het enige onderdeel wat me echt kan boeien is het schaatsen, het snelle schaatsen en niet dat shorttrack of het ijsdansen.
Bobsleeën vind ik dan ook nog wel grappig en ja, ik ben fan van het Jamaicaanse team.

Laten we hopen dat er niks naars gaat gebeuren. En we zullen na dat circus snel vergeten dat het daar voor heel veel mensen gewoon niet leuk wonen is.

Blokje Gouds: Coornhert

Dirck Volkertszn. Coornhert, van geboorte (1522) een Amsterdammer, was een man van vele talenten en een flinke dosis tegenslag.

Zijn ouders vonden zijn vrouw niet de juiste, hij werd onterft. Nu was Dirck niet het type wat bij de pakken neer ging zitten. Hij verdiende genoeg met het maken van etsen en gravures.
Hij kon ook aardig musiceren en was handig met een degen. Alsof hij het niet druk genoeg had leerde hij later ook nog Latijn, schreef wat vertalingen, toneelstukken en verhandelingen over theologie.

Maar toen, ja toen begon dat gedoe met de Spanjaarden. Na de Beeldenstorm in 1566 vluchtte hij naar Duitsland. In 1567 kwam hij weer naar Nederland, beetje dom, want Alva was niet echt aardig voor hem. Dirck moest naar de Gevangenpoort.
In 1568 nam hij opnieuw de benen naar Duitsland, om 5 jaar later wederom terug te keren. Dat werd een kort verblijf, weer verdween hij over de grens.

Foute vrouw, foute vrienden en zeggen wat je denkt, het viel allemaal niet mee. Hij was een Katholiek maar had een hekel aan de uitwassen als de kettervervolging. Wat ook ingewikkeld bleek, Katholiek en humanist te zijn.
De Katholieken moesten hem niet vanwege zijn uitlatingen, de Calvinisten moesten hem niet, die hadden de pest aan Katholieken in het algemeen.
Op den duur nergens meer erg welkom. Toen is naar naar Gouda gekomen.

Gouda was tijdens de 80-jarige oorlog tamelijk dwars. Dirck kon daar rustig pamfletten schrijven en ze door een Goudse boekdrukker laten drukken. Men nam het niet zo nauw.

Vlijtige man die Dirck Coornhert. Een man die ook tijdens zijn ballingschap veel en diep is gaan denken.
Over het nut van straffen, waarom er zoveel misdaad was. Het is aan hem te danken dat er op den duur minder lijfstraffen kwamen, het leek hem nuttiger de gevangenen te resocialiseren. In het rasp- en spinhuis.

In 1970 is de Coornhert- Liga opgericht. Dankzij zijn boek over Boeventucht.
Jammer dat hij dat niet kon meemaken. In 1590 is hij in Gouda overleden en is begraven in de
Sint-Janskerk.
Aan zijn vermoedelijk sterfhuis is nu nog een plaquette te vinden.